43.53388, -7.94469

A Igrexa

As Somozas (Santiago Seré)

Esta sé é o templo máis representativo das Somozas, pois ata finais do século XIX á súa parroquia pertencían as de Enchousas e Seixas, e o seu nome, Santiago Seré dás Somozas, nomeaba ao termo municipal a principios do século XIX. O “igrexario” contén catro elementos principais: o cenobio, o cemiterio, a casa reitoral e o atrio. Este último é amplo e ofrece unha vista espléndida do núcleo urbano, destacando o Vía Crucis elaborado en toelo e que se asenta sobre o muro que o pecha. Na casa reitoral, que funciona como local parroquial, chaman a atención as amplas escaleiras de acceso ao piso superior e o seu portal con catro esveltas columnas ben traballadas no mesmo tipo de rocha.

A igrexa, de estilo barroco e século XVIII, é de grandes dimensións e coas súas tres naves deixa xa algúns detalles interesantes no exterior. Na parede traseira do presbiterio pódese observar a simboloxía da familia nobre dominante en Somozas e a comarca, unha das máis importantes de Galicia, os Andrade, que teñen no xabaril o seu animal totémico e un escudo no que unha banda de ouro é engolada por dúas cabezas de dragón, tal e como aparece no cuartel superior esquerda do escudo que se ve sobre a xanela da parede lateral. A fachada principal disponse en tres lenzos que mostran a orixinal rocha nos esquinais e os enmarcados dos ocos, nun dos cales se atopa a figura de Santiago o Maior. O esvelto campanario é o elemento máis sobresaliente, composto por dous corpos que se coroan por unha estilizada cúpula octogonal sobre a que un pináculo soporta unha cruz de ferro.

O interior tamén nos depara algunhas sorpresas. Ademais da disposición de arcos que separa os tres ocos, é moi rechamante o retablo neoclásico de madeira que, recentemente restaurado, recuperou as súas cores orixinais imitando ao mármore e está encabezado no seu parte superior polo Apóstolo a lombos do seu cabalo branco. Nas naves laterais, dous pequenos retablos de caracteres góticos combinan cos confesionarios, de igual estilo. Precisamente na da dereita adóitase montar o famoso belén do Nadal, obra popular local cuxa artesanía mecánica foi deseñada para que unha parte moi significativa das máis de 400 figuras teñan movemento, con elementos diversos entre os que se atopan animais, traballo de campesiños, edificacións, fervenzas, ríos e obradoiros diversos. Polas escaleiras de caracol que levan ao campanario pódese subir ao amplo coro, no que unha pequena habitación adxunta servía de pousada ao sacerdote na súa función de protector para os fuxidos que buscaban dereito de asilo, pois o recinto sacro era, como reza na pedra crave do lintel da porta principal, Igrexa de Refuxio.